Diş kaplama (diş kronu), bir dişi tamamen kaplayan ve çevreleyen bir restorasyondur. Kronlar çeşitli malzemelerden yapılabilir. Kronlar, dişlerinize hem işlevi hem de estetiği geri kazandırmaya yardımcı olur.
Protetik diş tedavisi, kelime anlamı olarak eksik olanı yerine koymak için kullandığımız her türlü alet, materyal ve restorasyonu tanımlamaktadır. Diş eksiklikleri, sert ve yumuşak doku kayıpları, çiğneme, fonksiyon veya fonasyon bozuklukları, estetik beklentiler; protetik diş tedavisi endikasyonlarının başlıca nedenlerindendir.
Enfeksiyon, kırık veya diş çürükleri nedeniyle yaşanan diş kayıpları iyileşme süreci tamamlandıktan sonra protetik bir planlama ile restore edilmelidir. Uzun süre dişsiz kalan boşluklara zamanla, komşu dişler migre olmakta veya devrilmekte, karşıt çenedeki dişler ise yine bu boşluğa doğru uzamaktadır. Sonucunda temizlenemeyen alanlar oluşur ve ilerleyen yıllarda bu bölgelere protez planlaması yapmak zorlaşır, diğer dişler için ilave tedavi gereksinimi doğar.
Sabit köprü uygulayacağımız hastalarda geçici restorasyon planlaması ve diş eti şekillendirme protokolünü tedavi öncesinde yaptığımızda özellikle ön bölgede diş eksikliklerini geçici restorasyon yardımıyla kamufle ederek, hastalarımızın tedavi süresince sosyal hayatını kolaylaştırabilmekteyiz.
Çürük ya da kırık nedeniyle aşırı madde kaybı görülen dişlere kompozit dolgu ile restoratif tedavi uygulanabildiği gibi porselen veya porselen-kompozit hibrit içerikli materyallerle inley, onley restorasyon veya endodontik tedavi gören dişler üzerine endokron yapabilmekteyiz.
Tam metal kaplamalarla başlayan sabit protez tarihi günümüzde tam porselen restorasyonların yaprak kadar ince kullanıldığı aşamaya gelmiştir. Bugün, endikasyonu olan vakalarda dişe hiç bir işlem uygulamadan bile laminate kronlar (yaprak porselenler) ile çok estetik sonuçlar elde edebilmekteyiz. Metal destekli porselen kron uygulayabildiğimiz gibi zirkon destekli porselen kron ve bazı durumlarda monolitik zirkon kronlar tercih edebilmekteyiz. Dental materyal sektöründe gelişen teknoloji sayesinde artan estetik beklentimizi karşılayacak çeşitli porselen ve zirkon türleri üretilmektedir. Renklendirilmiş zirkon bloklar, ışık geçirgenliği arttırılan zirkon bloklar, IPS emax porselen, nanoseramikler (kompozit ve porselen materyallerin hibrit formları) gibi çok çeşitli materyal seçenekleri uygulanan protetik diş tedavisi restorasyonların endikasyonlarına göre tercih edilebilmektedir. Geniş alternatif yelpazesi; hem biz diş hekimlerinin işini kolaylaştırmakta, hem de hastaların memnuniyetini arttırmaktadır.
Bir kron genellikle diş yapısının çoğu kaybedildiğinde, çiğneme ve/veya ısırma kuvvetlerini desteklemek için çok zayıf hale geldiğinde uygulanır. Dişin kırılması veya dişte büyük oranda yayılmış olan tedavi edilmemiş diş çürüğü nedeniyle diş yapısı kaybedilebilir. Bir dişi kronla restore etmenin başka bir endikasyonu, kanal tedavili bir diş olmasıdır. Kanal tedavili dişler zamanla daha kırılgan hale gelir, bu nedenle kırılarak çekime gitme ihtimalleri yüksektir. Kanal tedavili dişleri bir kuron ile restore etmek onları zamanla kırılmaya karşı koruyacaktır. Şiddetli diş aşınmasından şikayetçi kişiler, dişlerini eski haline getirmek ve dişlerini daha fazla hasardan korumak için kronlardan da yararlanabilirler. Ayrıca, diş implantlarını restore etmek için de kronlar kullanılır. Kaybedilen bir dişin yerine diş implantı yerleştirildiğinde, diş gibi görünmesi için implantın üzerine porselen bir kron yerleştiririz.
Kronlar porselen, zirkonya, kompozit, metal veya metal altyapılı porselen gibi farklı malzemelerden yapılabilir. Diş kaplaması için bir malzeme seçerken diş hekiminiz aşağıdaki faktörleri dikkate alacaktır:
Köprü diş, tek diş veya birden çok diş eksikliğinde uygulanabilir. Diş köprüsü, boşluğun her iki tarafındaki dişlere yapıştırılarak boşluğun da kapatılmasını sağlayan sabit bir kaplama tipidir. Köprü diş sayesinde diş eksikliği yokmuş gibi bir görünüm elde edilir. Hem estetik olarak hem de işlev olarak eksik giderilmiş olur.
Bazı durumlarda diş eksikliğini gidermek için bazen de eski köprüleri yenilemek amacıyla köprü uygulaması gerçekleştirmekteyiz. Diş hekiminiz boşluğun boyutunu ve komşu dişlerin durumunu değerlendirecek ve diş köprüsünün uygun bir tedavi seçeneği olup olmayacağı konusunda size tavsiyede bulunacaktır. Dayanak olarak da bilinen komşu dişlerin köprüyü desteklemek için iyi durumda olması gerekir.
Bir veya daha fazla diş eksikliğiniz varsa, implant yerleştirmenin mümkün olmadığı durumlarda köprüsü uygun bir tedavi seçeneği olabilir. Kararınızı belirleyecek faktörler arasında dişsiz boşluğun genişliği (eksik diş sayısı), zaman, finansal durum, dayanak dişlerin durumu ve tıbbi geçmişiniz yer alır. Diş hekiminiz farklı seçenekleri tartışacak ve buna göre size tavsiyede bulunacaktır.
Diş köprüleri porselen, zirkonya, metal veya metal destekli porselen gibi farklı malzemelerden yapılabilir. Köprünüz için bir malzeme seçerken diş hekiminiz, diş pozisyonu, kapanış, gülümserken dişin ne kadarının görüneceği, kalan diş yapısı miktarı, dayanak dişlerin rengi ve dişlerin konumu gibi faktörleri göz önünde bulunduracaktır.
Köprüyü (köprü dayanakları) destekleyecek dişlerin bir röntgeni alınır ve genellikle tedavi edilmeden önce durumlarını değerlendirmek için gereklidir. Diş hekiminiz, dayanak diş veya dişlerin dış tabakasının bir kısmını yeniden şekillendirecektir. Dişlere preparasyon yani minimal düzeyde küçültme işlemi uygulanır. Hazırlanan dişlerin ve çevredeki dişlerin ölçüsü alınır. Diş hekiminiz dişleri korumak için dişlerinizin üzerine geçici kronlar yerleştirecektir. Provalarda geçici dişler çıkarılarak işlem yapılır ardından yeniden geçici diş yapıştırılır. Bitim seansında geçici restorasyonlarınız çıkarılarak ve kalıcı köprünüz simante edilerek sabitlenecektir.
Ağzınızda köprü varsa, köprü ile diş etleriniz arasındaki bölgeyi düzenli olarak temizlemeniz çok önemlidir. Bu yapılmazsa diş eti iltihabı, diş eti kanaması, ağız kokusu gibi sorunlar yaşayabilirsiniz ve köprü dayanakları çürümeye başlayabilir. Bir köprüyü temizlemenin en iyi yolu, arayüz fırçası veya Superfloss adı verilen özel bir diş ipi kullanmaktır. Diş hekiminiz, köprünüzü nasıl uygun şekilde temizleyeceğinizi ve bakımını yapacağınızı size gösterecektir.
Diş köprüleri genellikle kalıcı yapıştırıcılar ile dişlerinize sabitlenir. Bu nedenle, kolaylıkla çıkmazlar. Ancak köprüleriniz gerektiğinde diş hekiminiz tarafından kolayca çıkarılarak değiştirilebilir.
Köprünüz gevşerse, diş hekiminiz dayanak dişleri değerlendirecek ve köprüyü tekrar yerine yerleştirmenin mümkün olup olmadığını kontrol edecektir. Dayanak diş veya dişler hala sağlamsa, genellikle köprü yerine kolayca yeniden simante edilebilir. Ancak dayanak diş veya dişler kırılmış veya çürümüş ise köprü kullanılamayacak ve bu nedenle alternatif tedavi seçenekleri tartışılacaktır.
Eksik diş durumlarında köprü uygulaması veya dental implantlar uygulanmaktadır. İki seçeneğin de artıları ve eksileri vardır. Dental implantlar genellikle daha konservatif tedavi seçeneğidir. Çünkü komşu dişlere genellikle bir işlem uygulanmasına gerek kalmaz. Ancak tamamlanması daha uzun bir tedavidir ve genellikle daha maliyetlidir. Diş köprülerinin tamamlanması daha kısa zaman alır ancak komşu dişlere işlem uygulanmasını gerektirir. İki durumda da hastanın restorasyonlarını çok iyi temizlemesi ve 6 aylık rutin kontrollerini ihmal etmemesi gerekir.
Zirkonyum diş kaplama, zirkonyum maddesi kullanılarak dişlerin restorasyonunda sıklıkla tercih edilmektedir. Zirkonyum (Zr) periyodik tabloda metal grubunda yer alan bir elementtir. Diş hekimliğinde kullanılan Zirkonya ise Zirkonyum metalinin polikristalin seramik formundaki halidir. Aynı kökenden gelmelerine rağmen zirkonyum, zirkonya ve zirkonun kimyasal yapıları farklıdır ve farklı sektörlerde kullanılmaktadır. Diş hekimliğinde kullanılan formu zirkonyadır.
Kliniklerimizde son yıllarda sıkça tercih ettiğimiz zirkonyayı çoğunlukla sabit protetik restorasyonlarda kullanmaktayız. Bazen monolitik haliyle (yekpare) bazen de dental porselen kaplanarak üretilmektedir. Son yıllarda gelişen teknoloji sayesinde estetik özellikleri geliştirilmiştir. Dayanıklılığının çok yüksek olması ve estetik özelliklerinin arttırılması kullanım alanını genişletmiştir. Tam porselen restorasyonların yeterince dayanım gösteremediğini düşündüğümüz estetik bölgelerde tercih edilebildiği gibi yüksek dayanıklılığı sayesinde metal destekli porselenler yerine de arka grup dişlerin restorasyonunda da sıklıkla tercih edilmektedir. Metal destekli porselenlere kıyasla zirkonya destekli porselenler bir takım avantajlara sahiptir.
Diş renginde üretilebildiği için daha estetik
Metal alaşımlara kıyasla biyo uyumluluğu daha yüksek
Alerjik reaksiyon ihtimali düşük (özellikle metal alerjisi olan hastalarda tercih edilmekte) bir materyaldir.
Yapılacak sabit restorasyonda kullanılacak materyal hekim tarafından belirlenmelidir. Her hasta kendi özelinde değerlendirilir. Metal destekli porselen, zirkonya restorasyon veya tam porselen restorasyon farklı şartlarda bir diğerine avantajlı hale gelebilir. Tek tedavi seçeneği veya tek bir materyal tercihi yoktur. Her vakanın uzun dönem kullanım açısından hekim tarafından detaylı bir şekilde analiz edildiğini ve seçeneklerin bu doğrultuda oluşturulduğunu unutulmamalıdır.
Metal destekli porselenlerde altyapı materyali olarak kullanılan metaller genellikle Nikel-Krom veya Kobalt-Krom alaşımlardır. Kullanılan bu alaşımlarda özellikle Nikel metaline karşı alerji görülme olasılığı yüksektir. İmitasyon takılarda da sıklıkla kullanılan metal alaşımlarda Nikel metali kullanılmaktadır. Zirkon materyallere karşı alerji görülme ihtimali metal alaşımlara kıyasla yok denecek kadar azdır. Alerji testi yapılarak Zirkon materyale karşı alerji varlığı tespit edilebilmektedir. Ancak metal alerjisi olan bir çok hastada zirkon destekli restorasyonlarla olumlu sonuçlar elde edebilmekteyiz.
İmplant destekli sabit protez uygulamalarında hem metal destekli porselen diş hem de zirkon diş uygulanabilir. Zirkon altyapılı porselenler de monolitik zirkon restorasyonlar da implant üstünde sıklıkla kullandığımız materyallerdir. Özellikle ön bölgede yapılan implantların üstüne sıklıkla zirkon destekli porselen restorasyonlar tercih etmekteyiz.
Diş kaplama tedavisinden önce durumu değerlendirmek için genellikle dişin röntgeni çekilir. Preparasyon adını verdiğimiz küçültme ve düzenleme işlemi yapılır. Dişlere preparasyon yapılmadan kaplanması mümkün değildir, çünkü kaplama materyalinin kalınlığı kadar diş yüzeyinde alan oluşturulmalıdır. Hazırlanan dişin ve çevresindeki dişlerin ölçüsü alınır. Ardından geçici bir diş yapılarak tedavi bitene kadar dişin yüzeyini kapatacak bir uygulama yapılır. Ölçü, seramistin kronu hazırlaması için bir laboratuvara gönderilir. Altyapılı bir restorasyonsa bir sonraki randevunuzda altyapı provası yapılacaktır. Bu ziyaret sırasında geçici kronuz çıkarılacak prova bitiminde yeniden yapıştırılacaktır. Bitim seansında geçici diş çıkarılarak hazırlanan kron diş yüzeyine yapıştırılarak sabitlenir.
Geçici kron, hazırlanan dişin üzerinde kısa bir süre kalması amacıyla üretilen bir krondur. Geçici yapıştırıcı ile dişinizin üzerine yerleştirilir. Bu nedenle kalıcı bir kron kadar dirençli değildir ve yapışkan veya sert yiyeceklerle kolayca yerinden çıkabilir. Geçici kronun yerinden oynamaması için kuruyemiş, şekerleme, kuruyemiş, çekirdekli ekmek gibi yapışkan ve sert yiyecekler yemekten kaçınmanız gerekir. Geçici kronunuz düşerse, yapıştırılması veya yeniden hazırlanması için diş hekiminizi ziyaret edebilirsiniz.
Dişlerinizi günde iki kez iyice fırçalamak ve her gün diş ipi kullanmak gibi iyi ağız hijyeni alışkanlıklarını uygulayarak, dişlerinizin geri kalanına nasıl davranırsanız, kaplanmış dişinize de öyle bakmanız gerekmektedir. Kronunuzun kırılmasını önlemek için şişeleri açmaktan veya buz gibi çok sert şeyleri ısırmaktan kaçının. Dişlerinizi gıcırdatıyorsanız, dişlerinizi ve kronunuzu daha fazla hasardan korumak için diş hekiminiz gece koruyucu uygulaması yapabilir.
Diş kronları kullanılan malzemeye ve hastanın alışkanlıklarına bağlı olarak minimum 6-7 yıl kullanılabilmektedir. Genel olarak konuşursak, metal kronlar porselen kuronlardan daha uzun süre dayanma eğilimindedir, ancak görünümleri o kadar estetik değildir. Kompozit kuronlar çabuk aşınabilir ve genellikle ön dişlerde kullanılır. İyi bakıldığında düzenli hekim kontrolleri yapıldığında kronlar uzun yıllar kullanılabilir.
Ne yazık ki kuronuz kırılırsa aynı kronu onarmak mümkün olmayacaktır. Diş hekiminiz, yukarıda açıklanan adımların aynısını izleyerek kırık kronu yenisiyle değiştirmek durumunda kalacaktır. Bunun tek istisnası, kompozit bir kuronunuz varsa. Kompozitin bir kısmı kırılırsa, diş hekiminiz kurona daha fazla kompozit malzeme ekleyerek onu onarabilir ve buna göre şekillendirebilir.
Diş kaplaması düşerse, diş hekiminiz kronu ve altındaki dişi değerlendirecek ve problem görmediği takdirde kronu tekrar dişinize yapıştıracaktır. Herhangi bir problem yoksa genellikle kronlar yerine kolayca yeniden simante edilebilir. Ancak dişiniz kırılmış veya çürümüşse muhtemelen kron yapıştıralamayacak ve alternatif tedavi seçenekleri anlatılacaktır.
Zirkon kaplamalar metal destekli porselen kaplamalara kıyasla biraz daha maliyetli uygulamalardır. Zirkon materyaller bloklar halinde üretilmektedir ve yurt dışından ithal edilmektedir. CAD-CAM (Bilgisayar destekli tasarım ve üretim) teknolojisi ile üretilmektedir. Tam porselen restorasyonlardan daha uygun fiyatlı olmakla birlikte kur değişimine göre fiyatlar değişkenlik gösterebilmektedir.